Η σάτιρα στην ζωγραφική

   Τον 16ο αιώνα ο Pieter Aertsen με τη ζωγραφική του σατιρίζει τα ήθη και τα έθιμα της εποχής. Στο έργο του “The Egg Dance”(1552) παρουσιάζει μία ταβέρνα να έχει μεταμορφωθεί σε πορνείο με πρωταγωνιστές μέθυσους και γυναίκες χαμηλών ηθών. Ο συγκεκριμένος πίνακας περιέχει πολλούς συμβολισμούς όπως για παράδειγμα την ύπαρξη της γκάιντας η οποία εκτός από μουσικό όργανο συμβολίζει τα ανδρικά γεννητικά όργανα.

 

    Τον 18ο αιώνα λόγω της Γαλλικής Επανάστασης αναπτύσσεται η πολιτική και κοινωνική σάτιρα μέσω της ζωγραφικής ως μέσο επαναστατικής προπαγάνδας με καυστικές αντιβασιλικές γελοιογραφίες να κάνουν την εμφάνιση τους. Δύο Άγγλοι καλλιτέχνες ξεχωρίσουν στη δημιουργία σατιρικής ζωγραφικής αυτόν τον αιώνα στην Ευρώπη και αυτοί είναι ο Ουίλιαμ Χόγκαρθ και ο Τζέιμς Τζιλρέι. 

   Εμπνεόμενος από τα πρωτοφανή επίπεδα δωροδοκίας και διαφθοράς των βρετανικών εκλογών του 1754, ο Ουίλιαμ Χόγκαρθ δημιούργησε την σειρά έργων “An Election”(1754-1755). Με την συγκεκριμένη σειρά ζωγραφικών έργων ο Χόγκαρθ αποτύπωσε μέσω της σάτιρας τα ζωώδη ένστικτα της ανθρώπινης φύσης. 

   Στο έργο του με τίτλο “An Election Entertainment”(μια εκλογική διασκέδαση) παρουσιάζει ένα εκλογικό κέντρο όπου έχει στηθεί μία γιορτή όπου οι δύο υποψήφιοι περιτριγυρίζονται από πιθανούς ψηφοφόρους, τους οποίους προσελκύουν προσφέροντας τους άφθονο ποτό και φαγητό. Όσους δεν έχουν καταφέρει να πείσουν μέσω της μέθης τους δωροδοκούν.

   Στο έργο του “Canvassing for Votes” (Ψηφοθηρία) ο Χόγκαρθ παρουσιάζει ακόμα μια φορά ένα σκηνικό δωροδοκίας αλλά αυτή τη φορά σε εξωτερικό χώρο, υπαινισσόμενος ότι τα πολιτικά κόμματα χρησιμοποιούν τα χρήματα των φορολογουμένων πολιτών στη διεκδήκηση ψήφων. 

   Το τρίτο έργο της σειράς έχει τίτλο “The Polling” (Η Καταμέτρηση) και παρουσιάζει ένα σκηνικό διαφθοράς την ώρα της ψηφοφορίας. Ένας στρατιώτης που έχει χάσει το χέρι του προσπαθεί να ψηφίσει αλλά δεν του επιτρέπεται να ορκιστεί με τον γάντζο αντί για χέρι, ενώ οι εκπρόσωποι των κομμάτων προσπαθούν να αποσπάσουν την ψήφο ενός άνδρα ο οποίος όντας μεθυσμένος δεν έχει ορθή βούληση. 

   Το τέταρτο έργο της σειράς με τίτλο “Chairing The Member” (Η Προεδρία του Μέλους) παρουσιάζει ένα αλλοπρόσαλλο σκηνικό με τους χαμένους να πανηγυρίζουν ταυτόχρονα με τους νικητές. Στον τοίχο ενός κτιρίου αναγράφεται ειρωνικά η φράση “Pulvis et umbra sumus” - “Δεν είμαστε τίποτε άλλο παρά σκόνη και σκιές”, ενώ μια χήνα πετάει πάνω από το κεφάλι του εκλεγμένου βουλευτή χλευάζοντας με αυτόν τον τρόπο το έργο του Λε Μπρούν “The Battle of Arbela” (Η Μάχη της Αρμπέλα), στο οποίο ένας αετός απεικονίζεται πάνω από το κεφάλι του κατακτητή.

   Από τον Χόγκαρθ εμπνεύστηκαν πολλοί μεταγενέστεροι ζωγράφοι όπως ο Τζέιμς Τζιλρέι (1756-1815) ο οποίος δημιούργησε εξαίσιες γελοιογραφίες αλλά και ο Τζον Λούις Κρίμελ(1786-1821) που χρησιμοποίησε τη σάτιρα για να παρουσιάσει κοινωνικά ήθη και έθιμα της εποχής του.

    Τον 20ο αιώνα εμφανίζεται λόγω πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών μία νέα κίνηση στην Γερμανία κυρίως, η Neue Sachlikeit (Νέα Αντικειμενικότητα) η οποία βασιζόταν στη διαστρέβλωση αξιών και αξιωμάτων μέσω της σάτιρας. Ο George Grosz υπήρξε ηγετική φυσιογνωμία της συγκεκριμένης καλλιτεχνικής κίνησης και οι πίνακες του αποτελούν παρωδίες της σημειολογικής ριζοσπαστικότητας του κυβισμού, διατηρώντας τους επίκαιρους ακόμα και σήμερα. Το πιο χαρακτηριστικό σατιρικό του έργο είναι το “The Pillars of Society”(Οι στυλοβάτες της κοινωνίας), το οποίο αποτελεί σαρκαστική απεικόνιση της γερμανικής ελίτ που υποστήριζε τον φασισμό. Το συγκεκριμένο έργο σατιρίζει την πολιτική αλλά και την κοινωνική διαφθορά παρουσιάζοντας την κρυφή όψη όλων των κυρίαρχων εξουσιών. Πιο συγκεκριμένα στο κάτω μέρος του έργου παρουσιάζεται ένας μέθυσος αριστοκράτης με το κεφάλι γεμάτο βραβεία πολέμου και το σχήμα της ναζιστικής ζβάστιγκας στην γραβάτα του. Αριστερά στέκεται ένας δημοσιογράφος με ένα φλιτζάνι στο κεφάλι του να συμβολίζει την έλλειψη ευφυίας. Στα δεξιά ένας σοσιαλοδημοκράτης ως καρικατούρα του Γερμανού Προέδρου Φρίντριχ Έμπερτ, ο οποίος παρουσιάζεται με το κεφάλι του γεμάτο αχνιστά περιττώματα. Στο βάθος του πίνακα εμφανίζεται ένας κληρικός και μια ομάδα αιμοβόρων στρατιωτικών, οι οποίοι φορώντας παρωπίδες αφήνουν εν γνώση τους την πόλη να φλέγεται, κυνηγώντας τα πιστεύω τους.