Τα ιστολόγια όπως και οι περισσότεροι ιστότοποι, είναι προσβάσιμα οπουδήποτε στον κόσμο και ανά πάσα στιγμή και οποιοσδήποτε μπορεί να έχει πρόσβαση σε έναν υπολογιστή και στο διαδίκτυο, μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτό και να το διαβάσει. Επίσης όπως συμβαίνει με όλους τους ιστότοπους, κάποιος μπορεί να διαβάσει αλλά και να εκτυπώσει δημοσιεύσεις από ένα ιστολόγιο, να τις φωτοτυπήσει και να τις αποστείλει με φαξ, να τις μοιράσει στο δρόμο αλλά και να τις δημοσιοποιήσει μέσω ιστοτόπων κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Hi5, Twitter κ.α.). Παράλληλα δεν είναι δυνατόν να γνωρίζει ο ιστολόγος ποιοι επισκέπτονται και διαβάζουν το ιστολόγιο του και πώς μπορεί να χρησιμοποιηθούν οι δημοσιεύσεις του. Οι περισσότεροι ιστολόγοι πιστεύουν ότι οι μόνοι αναγνώστες τους είναι η οικογένεια τους και οι φίλοι τους.
Ο παγκόσμιος ιστός είναι ένας αχανής ωκεανός πληροφοριών, όπου κανείς μπορεί άνετα να νιώσει ότι απειλείται η ιδιωτική του ζωή και ότι προσβάλλεται η προσωπικότητά του. Ακόμη ο ιστολόγος προσπαθεί συνήθως να γίνει αρεστός, ενθουσιάζοντας τους αναγνώστες του πολλές φορές με ψεύτικες πληροφορίες. Ότι ισχύει για τη δημοσίευση στα παραδοσιακά μέσα ισχύει και για τα Νέα Μέσα. Αν κάποιος δηλαδή με την σάτιρα του προσβάλλει ένα άτομο μέσω ενός ιστολογίου, εκείνο έχει τη δυνατότητα να κινηθεί μέσω της νομικής οδού προσκομίζοντας ως αποδεικτικό στοιχείο την εκάστοτε δημοσίευση.
Κανείς δεν γνωρίζει πότε δημιουργήθηκε το πρώτο ιστολόγιο, αλλά διάφορες πηγές το τοποθετούν γύρω στο 1994. Ο όρος αρχικώς ήταν weblog και άρχισε να εμφανίζεται το 1997, ενώ γρήγορα μετατράπηκε στο γνωστό, σήμερα, blog. Το blog στην ουσία είναι ένα διαδικτυακό ημερολόγιο, το οποίο βρίσκεται συνεχώς σε κοινή θέα. Η σύντμηση της λέξης στα ελληνικά έχει αποδοθεί ως «Ιστολόγιο» από τον δημοσιογράφο Σταύρο Πετρολέκα. Τα ιστολόγια άρχισαν να εξαπλώνονται το 1999, όταν ο Evan Williams και η Meg Hourishan κυκλοφόρησαν το on-line λογισμικό blogger.com.
Δεν είναι ούτε το περιεχόμενο ούτε και ο δημιουργός τα στοιχεία τα οποία επηρεάζουν την ύπαρξη ενός ιστολογίου αλλά η παρουσίαση. Ένα ιστολόγιο μπορεί να είναι διάφορα πράγματα: μία ειδησεογραφική πηγή, ένα ημερολόγιο, μία συλλογή φωτογραφιών, ένα εταιρικό εργαλείο προώθησης κ.α.. Το περιεχόμενο ενός ιστολογίου μπορεί να περιλαμβάνει κείμενο, φωτογραφίες, ήχο, βίντεο, ενώ οι μορφές και τα περιεχόμενα των ιστολογίων είναι τόσα όσοι είναι και οι δημιουργοί τους. Ένας ιστολόγος μπορεί να χρησιμοποιήσει τη σελίδα του ως βιογραφικό, ως ημερολόγιο. αλλά και ως ένα μέσο για κουτσομπολιό. Κάθε ιστολόγος μπορεί να δημοσιεύσει ότι κρίνει σκόπιμο και χρηστικό. Παρ' όλα αυτά, οι βωμολοχίες, οι ψευδείς ειδήσεις αλλά και τα προσβλητικά σχόλια μπορούν να φέρουν τον ιστολόγο αντιμέτωπο με τον νόμο και με το κλείσιμο της σελίδας του. Εφόσον ότι γράφεται στην ιστολογόσφαιρα είναι δημόσιο, αποτελεί δημοσιογραφικό προϊόν και στην ουσία τα ιστολόγια αποτελούν πρακτική εφαρμογή της διαδικτυακής δημοσιογραφίας. Μπορεί να εμπεριέχει το ιστολόγιο καλλιτεχνικά ή πολιτικά ή κοινωνικά σχόλια, αλλά στην ουσία πρόκειται για δημοσιογραφία δικαιώνοντας όλους αυτούς που αποκαλούν τα ιστολόγια «δημοσιογραφία του λαού». Τα ιστολόγια είναι το μέσο επικοινωνίας αλλά και ενημέρωσης και ψυχαγωγίας όλων των κοινωνικών στρωμάτων.
Η ανωνυμία αποτελεί ένα παραπάνω κίνητρο για αυτούς που υποστηρίζουν ότι η ιστολογραφία δεν αποτελεί αξιόπιστη πηγή ενημέρωσης και ότι όσα γράφονται από ιστολόγους μπορούν να αμφισβητηθούν με την ίδια ευκολία με την οποία αμφισβητείται η ταυτότητα τους. Η γνωστή «Ψιλικατζού» όμως έχει αντίθετη άποψη υποστηρίζοντας ότι μέσω των ιστολογίων επιτυγχάνεται ο πιο υγιής διάλογος δηλώνοντας χαρακτηριστικά: «Πριν μπεις στο διαδίκτυο θεωρείς τον εαυτό σου πολύ σημαντικό. Κανείς δεν σου λέει ότι είσαι μαλάκας γιατί θα του δώσεις μια μπουνιά. Εκεί γράφεις την «κειμενάρα» σου και μπαίνει ένας ανώνυμος και σε κάνει σκόνη λέγοντας σου «τι είναι αυτά που γράφεις;». Πρέπει να υπερασπιστείς με επιχειρήματα τον εαυτό σου για να σταθείς δίπλα στους άλλους. Αυτό σου κάνει πάρα πολύ καλό ακόμα κι αν βρίζεσαι. Χάρη στην αντιπαράθεση βγαίνουν τα καλύτερα πράγματα. Η μεγάλη διαφορά εν προκειμένω είναι ότι ενώ και εδώ διασπείρονται ψευδείς ειδήσεις ενίοτε υπάρχει έλεγχος και πολλές φορές τα έχουμε μαζέψει εκ των υστέρων κάτι που δεν γίνεται τόσο εύκολα στα παραδοσιακά μέσα. Είναι βέβαια και θέμα ανθρώπου. Εγώ θυμάμαι περίπτωση που κάποιος έγραφε για ένα βουλευτή και του απάντησε ο ίδιος ο βουλευτής».
Τα ιστολόγια αποτελούν πλατφόρμες αυτοδημοσίευσης στο Διαδίκτυο. Η χρονολογική τους παρουσίαση, από την πιο πρόσφατη στην πιο παλιά τους, προσάπτει μία ημερολογιακή μορφή. Επομένως, το ιστολόγιο δικαίως αποτελεί διαδικτυακό ημερολόγιο, αφού οικειοποιείται, κατά κάποιον τρόπο, την μορφολογία του. Οι σελίδες χαρτιού αντικαθίστανται από τις διαδικτυακές σελίδες και η γραφίδα από το πληκτρολόγιο. Τα ημερολόγια όμως, συνηθίζεται να είναι ιδιωτικά. Τα ιστολόγια, εν αντιθέσει, έχουν δημόσιο χαρακτήρα, με κύριο στόχο την προσέλκυση των βλεμμάτων τρίτων προσώπων.
Όλα τα ιστολόγια είναι ιστότοποι. Ουσιαστικά τα σχόλια είναι αυτό που διαφοροποιεί τα ιστολόγια από έναν ιστότοπο. Η δυνατότητα αλληλεπίδρασης και συζήτησης με τον ιστολόγο και με άλλους αναγνώστες παρέχεται σχεδόν στα περισσότερα ιστολόγια. Οι επισκέπτες ενός ιστολογίου έχουν τη δυνατότητα να αφήσουν σχόλια σε δημοσιεύσεις. Πολλές φορές μάλιστα έχουν τη δυνατότητα να αφήσουν σχόλια ως αντίδραση σε αυτό που διάβασαν, δείχνοντας έτσι την ενόχληση τους. Επίσης επειδή οποιοσδήποτε αναγνώστης μπορεί να αφήσει ένα σχόλιο, πολλές φορές υπάρχουν σχόλια τα οποία απαντούν σε προηγούμενα άλλων αναγνωστών. Παρ’όλα αυτά δεν επιτρέπονται σχόλια σε όλα τα ιστολόγια. Πολλοί δημοφιλείς ιστολόγοι θεωρούν ότι κατακλύζονται από την τεράστια ποσότητα των απαντήσεων που λαμβάνουν και υποχρεούνται να απενεργοποιήσουν τα σχόλια αφού δεν μπορούν να συμβαδίσουν με αυτά. Τα σχόλια όμως αποτελούν για τους περισσότερους ιστολόγους ένα σημαντικό τρόπο ανάπτυξης διαλόγου με τους αναγνώστες τους. Δυστυχώς, όσο και εάν προσελκύουν το ενδιαφέρον και προκαλούν τη σκέψη, οι συζητήσεις με σχόλια έχουν και τα αρνητικά τους. Τα ανεπιθύμητα και αρνητικά σχόλια μπορούν να αφαιρέσουν το στοιχείο της χαράς από την ιστολόγηση και να μετατρέψουν τη διαχείριση των σχολίων μόνιμη απασχόληση του ιστολόγου.
Ένα ιστολόγιο αποτελεί σίγουρα μία διαδραστική μορφή Διαδικτυακής επικοινωνίας. Τα ιστολόγια είναι ο κατεξοχήν δημόσιος χώρος του Διαδικτύου, αποτελώντας έναν τόπο όπου μπορεί ο καθένας να εκφράσει ελεύθερα τις ιδέες και τις πεποιθήσεις του και να αναζητήσει την αποδοχή των συμπολιτών του. Όσο αναφορά τη διαδραστικότητα του νέου αυτού μέσου, το γεγονός ότι μπορεί οποιοσδήποτε να κάνει σχόλιο ως επισκέπτης αποδεικνύει πόσο σημαντικό στοιχείο αποτελεί η σχέση πομπού και δέκτη στα ιστολόγια. Στην ουσία όμως τα ιστολόγια δεν είναι περισσότερο διαδραστικά από τα παραδοσιακά μέσα, αφού τα περισσότερα ενημερωτικά έντυπα της Δύσης είναι ανοικτά στους αναγνώστες τους, επιζητώντας πολλές φορές σχόλια και αντιρρήσεις τα οποία πολλές φορές δημοσιεύονται. Στα ιστολόγια ο ιστολόγος λειτουργεί ως διευθυντής ενός τηλεοπτικού καναλιού ή μίας εφημερίδας. Πιο συγκεκριμένα μπορεί να διαγράψει κάποιο σχόλιο ή να ασκήσει λογοκρισία σε κάποιον επισκέπτη του ιστολογίου του. Βέβαια αν ο ιστολόγος είναι υπέρμαχος της ελεύθερης έκφρασης και δημιουργίας του καθενός, θα υπάρξουν δραματικά αποτελέσματα, αφού όταν δεν υπάρχει έλεγχος τις περισσότερες φορές κάποιος χρήστης θα βγει εκτός ορίων και θα αναγκάσει τον παροχέα της υπηρεσίας να κλείσει το ιστολόγιο του.
Στο ευρύ φάσμα του Διαδικτύου συναντώνται όλων των ειδών οι απόψεις, από τις πιο ριζοσπαστικές μέχρι τις πιο συντηρητικές. Διάφορες κοινωνικές ομάδες δημιουργούν καθημερινά ιστολόγια τα οποία στοχεύουν στην ελευθερία της έκφρασης και την ισότητα. Μέσω της εξίσωσης όλων των κοινωνικών ομάδων, το Νέο αυτό μέσο γίνεται πιο ελκυστικό προσφέροντας μία ελπίδα στην ισότητα όλων των πολιτών. Ο ιστολόγος μπορεί να είναι επιστήμονας, απόφοιτος τεχνικής σχολής, αγρότης, έφηβος ή ηλικιωμένος. Πολλοί πολίτες μπαίνουν στη διαδικασία της δημιουργίας ή της παρακολούθησης ιστολογίων για να αναλύσουν και να συζητήσουν θέματα που τους απασχολούν σύμφωνα με τη συνείδηση τους. Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα τα ιστολόγια να αποτελούν εξαιρετικές ευκαιρίες κοινωνικοποίησης και δημιουργίας κοινοτήτων. Όταν κάποιος θέλει να μοιραστεί τις ιδέες ή τα πάθη του, βρίσκει στην πορεία ανθρώπους με κοινές εμπειρίες ή όνειρα. Σταδιακά οι ιστολόγοι γνωρίζονται με άλλους χρήστες που έχουν κοινά ενδιαφέροντα και διοργανώνουν συνήθως συζητήσεις. Σε αυτές τις συζητήσεις τις περισσότερες ελλοχεύει ο κίνδυνος της ανωνυμίας. Η ανωνυμία πάντα ταλάνιζε την δημόσια σφαίρα, άλλοτε βοηθώντας στην αποκάλυψη σκανδάλων και άλλοτε αδικώντας και εκβιάζοντας. Το Διαδίκτυο ως κατεξοχήν απρόσωπο μέσο, ευνοεί ακόμα πιο μαζικά αυτήν την τάση. Ο ιστολόγος ο οποίος θέλει να καταγγείλει ένα περιστατικό βίας θα θελήσει εύλογα να κρύψει την ταυτότητα του πίσω από το προσωπείο του ψευδωνύμου. Το ίδιο θα επιχειρήσει να κάνει και αυτός που αντιλήφθηκε παρατυπίες και διαφόρων ειδών εγκληματικές πράξεις, θέλοντας με αυτό το ψευδώνυμο να προστατεύσει τον εαυτό του αφού ελλοχεύει ο κίνδυνος να βρεθεί στο στόχαστρο. εκείνων που καταγγέλλει και πολλές φορές να απειλείται η ίδια του η ζωή. Άλλες πάλι φορές η ανωνυμία χρησιμοποιείται από πολλούς ιστολόγους για την διάδοση αστήρικτων φημών, τη συκοφάντηση και τον εκβιασμό. Αυτό προσδίδει στην ουσία στον ιστολόγο την ιδιότητα του δημοσιογράφου, με μόνη διαφορά ότι ο επαγγελματίας δημοσιογράφος δεσμεύεται με κώδικες δεοντολογίας και προστατεύεται από το σωματείο του σιναφιού του. Ο ιστολόγος ο οποίος χρησιμοποιεί αυτό το Νέο Μέσο ως ενημερωτικό ένθετο ή εφημερίδα, θα πρέπει να αναλογιστεί τις ευθύνες του και να συμπεριφερθεί με τον ίδιο επαγγελματισμό που θα είχε στην περίπτωση εργασίας του σε ένα παραδοσιακό Μέσο ενημέρωσης.
