Αν κάποιος πληκτρολογήσει την λέξη «σάτιρα» σε μηχανή αναζήτησης ιστοσελίδων, τα αποτελέσματα θα είναι κείμενα ή και οπτικοακουστικό υλικό το οποίο παράγεται συνήθως σε κάποιο άλλο μέσο και απλά αναπαράγεται στις ιστοσελίδες. Μία από τις γνωστότερες παγκοσμίως ιστοσελίδες που φιλοξενούν σατιρικό περιεχόμενο είναι η «Colbert Nation» (http://www.colbertnation.com), η οποία, κυρίως, αναπαράγει σατιρικές εκπομπές του Stephen Colbert. Η συγκεκριμένη ιστοσελίδα είναι διαδραστική, αφού οι επισκέπτες μπορούν να αφήσουν το σχόλιο τους για κάθε βίντεο.
Παραγωγή πρωτόγενούς μορφής σάτιρας σε ιστοσελίδες συναντάται σπανίως. Σε ό,τι αφορά στην προβολή πρωτότυπου οπτικοακουστικού περιεχομένου, μία από τις λίγες ελληνικές ιστοσελίδες που παράγουν σάτιρα, είναι το Comedy Lab (http://www.comedylab.gr/categories?ct=2), στο οποίο παρουσιάζονται σατιρικές ιστορίες οι οποίες ανήκουν στους ιδιοκτήτες του ιστότοπου, σε μορφή βίντεο, δίχως να έχουν αναπαραχθεί προηγουμένως σε άλλο μέσο. Ένα δεύτερο παράδειγμα είναι οι Νεολέρες (http://www.neoleres.gr/), ιστοσελίδα στην οποία μία ομάδα τεσσάρων ατόμων σατιρίζει κοινωνικά στερεότυπα της σημερινής εποχής (Εικόνα 31), και ενώ το οπτικοακουστικό υλικό που παράγουν έχει ως σκοπό την προβολή μέσω της ιστοσελίδας, συχνά αναπαράγεται και από άλλα μέσα, όπως η τηλεόραση. Τρίτο παράδειγμα, μια ιστοσελίδα η οποία μορφολογικά και αισθητικά θυμίζει ιστολόγιο, είναι η DENTINPALEVO.COM (http://www.dentinpalevo.com/satira/page-3/) στην οποία ασκείται πιο έντονα η σάτιρα μέσω κειμένων που περιγράφουν με ιδιαίτερα χιουμοριστικό τρόπο γεγονότα της επικαιρότητας. Ταυτόχρονα, παρουσιάζονται αρκετές φορές συνοδευτικές εικόνες οι οποίες, μετά από ψηφιακή επεξεργασία, προσφέρουν μία πιο έντονα χιουμοριστική χροιά στα θέματα που περιγράφονται στο κείμενο προβάλοντας, σε αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί απλά ως παραμόρφωση, στην ουσία μια γελοιογραφία της φωτογραφικής αυθεντικότητας.
Η σάτιρα στο διαδίκτυο, όσο σε κανένα άλλο μέσο, συνδυάζεται συχνά με τον ακτιβισμό. Ο όρος «χακτιβισμός», πάντρεμα των λέξεων «Hacking» (το οποίο στα ελληνικά αποδίδεται ως «ηλεκτρονική πειρατεία») και «ακτιβισμός», αποτελεί ψηφιακό σαμποτάζ ιστοτόπων με στόχο την άσκηση πολιτικής κριτικής. Ο χακτιβισμός θεωρείται μία δυναμική αντίδραση ενάντια στην επικράτηση των πολιτικο-φιλελεύθερων ηγεμονιών.
Παράδειγμα χακτιβιστών η ®Tmark, μία ομάδα που δημιουργήθηκε το 1992 και ξεκίνησε την διαδικτυακή της δράση το 1997. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των ενεργειών αυτής της ομάδας είναι η δημιουργία ενός ιστότοπου (GWBush.com) το 1999, ο οποίος παρουσιαζόταν σαν επίσημη ιστοσελίδα της πολιτικής εκστρατείας του τότε υποψηφίου προέδρου των Η.Π.Α. George Bush. Αποτελούσε παρωδία της εκπροσώπησής του και, ενώ ήταν ευρέως γνωστό ότι δεν εκθέτει απόψεις του Bush και δεν είναι δημιούργημα του επιτελείου του, το πλαστό ιστότοπο παρουσίασε πολύ μεγάλη επισκεψιμότητας αλλά κέρδισε και την προσοχή του πολιτικού που δυσαρεστημένος δήλωσε ότι: «πρέπει να υπάρχουν όρια στην ελευθερία».
Η ®Tmark έδωσε έναυσμα και υποστήριξε και άλλες χακτιβιστικές ενέργειες όπως μια ψευδή ιστοσελίδα (www.gatt.org) η οποία παρουσιαζόταν ως επίσημη ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου ενώ στην ουσία ήταν δημιούργημα των Andy Bichlbaum και Mike Bonanno οι οποίοι απαρτίζουν το χακτιβιστικό δίδυμο «The Yes Men». Στην ψεύτικη ιστοσελίδα εστάλησαν προσκλήσεις για ομιλίες σε συνέδρια, όπου τελικά, αντί για τους εκπροσώπους του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, παρευρέθησαν οι χακτιβιστές. Το δίδυμο εξέθεσε τις προσωπικές του απόψεις εναντίωσης στο παγκόσμιο πολιτικο-οικονομικό σύστημα, παρουσιάζοντας μία χρυσή στολή μέσω της οποίας θα μπορούσε να αυξηθεί η παραγωγικότητα των εργασιακών χώρων, σατιρίζοντας τις εργατικές συνθήκες που επικρατούν παγκοσμίως. Οι «The Yes Men» έχουν εμφανιστεί και ως εκπρόσωποι του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, των ταχυεστιατοριων McDonald's, της εταιρίας χημικών Dow και του Υπουργείου Στέγασης και Αστικής Ανάπτυξης των Η.Π.Α. και εξαπέλυσαν κατηγορίες και καταγγελίες εναντία στις εν λόγο εταιρίες-οργανισμούς. Οι «The Yes Men» συνηθίζουν να χρησιμοποιούν σατιρική προσέγγιση θέλοντας μέσω χλευαστικών και υποτιμητικών αστεϊσμών να υπονομεύσουν την ιδεολογική θέση του εκάστοτε οργανισμού ή προσώπου. Μέσω του χιούμορ τους, οι χακτιβιστές αυτοί προσπαθούν να δελεάσουν όλο και περισσότερους ακροατές-θεατές να παρακολουθήσουν τις ενέργειες τους και να προσελκύσουν την προσοχή όλο και περισσότερων μέσων ενημέρωσης. Οι περισσότερες δράσεις τους παρουσιάστηκαν παγκοσμίως μέσα από την ταινία με τίτλο «The Yes Men», το ντοκιμαντέρ «Info Wars» και το βιβλίο «The Yes Men: The true story of the end of the World Trade Organization» ενώ σκηνοθέτησαν και την ταινία «The Yes Men fix the world».
Το 2004 επτά καλλιτέχνες διαφορετικών εθνικοτήτων και επιστημονικών κλάδων αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τις προσωπικές τους ταυτότητες και να εδραιώσουν μία ομάδα με όνομα Etoy έχοντας ως στόχο την παρέμβαση μέσω των διεθνών μέσων ενημέρωσης και του διαδικτύου. Μέσω καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, οι οποίες ασκούσαν κριτική στον τρόπο κυκλοφορίας της πληροφορίας, η τέχνη της Etoy δημιούργησε δεσμούς ανάμεσα στην τέχνη, την οικονομία και την πολιτική.
Οι παραπάνω διαδικτυακές δράσεις θεωρούνται web spoofing, δηλαδή φάρσες μέσω διαδικτυακών ιστοσελίδων. Εκτός όμως από το web spoofing υπάρχει και το e-mail spoofing, το οποίο αναπτύσσεται μέσω διαδικτυακών διευθύνσεων αλληλογραφίας και έχει ως κύριο συστατικό το «μάυρο» χιούμορ. Το spoofing αποτελεί μία παρωδία μέσω εξαπάτησης. Στην ουσία το e-mail spoofing είναι η πλαστογραφία της διεύθυνσης ενός e-mail έτσι ώστε ένα μήνυμα να παρουσιάζεται ότι έχει σταλεί από έναν παραλήπτη ο οποίος στην ουσία δεν έχει προβεί στην αποστολή του. Το όνομα του αποστολέα και το σώμα του μηνύματος διαμορφώνονται εμφανιζόμενα ως προερχόμενα από νόμιμη πηγή όπως από μία επώνυμη επιχείρηση, ένα μέσο ενημέρωσης ή έναν οργανισμό. Διανομείς αυτής της ανεπιθύμητης διαδικτυακής αλληλογραφίας είναι συνήθως πρόσωπα τα οποία έχουν ως στόχο να μεταδώσουν το μήνυμα τους σε όσους περισσότερους άγνωστους παραλήπτες μπορούν ή να κλέψουν προσωπικά τους στοιχεία. Αυτές οι διαδικτυακές φάρσες αποτελούν συχνό φαινόμενο, με τους παραλήπτες να πέφτουν θύματα εξαπάτησης εν αγνοία τους. Ο συγκεκριμένος τρόπος εξαπάτησης συχνά επιφέρει προσωπικές απώλειες των παραληπτών αφού τα προσωπικά τους στοιχεία χρησιμοποιούνται από τους φερόμενους ως αποστολείς σε τραπεζικούς και διαδικτυακούς λογαριασμούς.
Συχνά οι καλλιτέχνες που δραστηριοποιούνται στην τέχνη του διαδικτύου επεμβαίνουν μέσω πρακτικών που στηρίζονται σε κινήματα όπως το Fluxus και ο Βιεννέζικος Αξιονισμός. Στη σύντομη πορεία της, η τέχνη του Διαδικτύου έχει μετατραπεί από ανησυχία ερασιτεχνών σε κύριο τομέα της τέχνης. Σε αυτό, συνέβαλλε η ραγδαία εξελισσόμενη τεχνολογία του διαδικτύου, αναβιώνοντας μέσω αυτής η avant-garde σκηνή και ο μοντερνισμός, τα οποία κινήματα είχαν αρχίσει να ξεχνιούνται. Η τέχνη διαδικτύου είναι συχνά χιουμοριστική, διέπεται από κοινωνική ευαισθησία, και είναι πολιτικά ενεργή. Εξερευνά τον χαρακτήρα και την ύπαρξη της αυλής τέχνης και κατά πόσο μπορεί να είναι πιο προσιτή σε μεγαλύτερο κοινό μέσω του ψηφιακού περιβάλλοντος. Επίσης, δείχνει πώς οι καλλιτέχνες έχουν ανταποκριθεί στις ραγδαίες και βαθιές αλλαγές που επέφερε η διάδοση του διαδικτύου από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, και πώς ο καταναλωτισμός μεταπηδά όλο και περισσότερο σε ψηφιακό περιβάλλον. Ως αντισυμβατική και αντιθεσμική μορφή τέχνης, oι περισσότεροι καλλιτέχνες που δραστηριοποιούνται σε αυτό το χώρο δείχνουν αρκετά σκεπτικοί απέναντι στην εμπορευματοποίηση των έργων τους.
Η σάτιρα είναι συχνά παρούσα σε πολλά από τα διαδικτυακά έργα. Έξυπνοι χειρισμοί των δεδομένων, πληροφοριών, κειμένων, φράσεων και εικόνων συχνά συντελούν στην παρουσίαση ειρωνικών σχολίων για την πολιτική, την τέχνη και επί παντός επιστητού. Η τέχνη διαδικτύου είναι η μορφή τέχνης η οποία χρησιμοποιεί το διαδίκτυο ως βασικό της μέσο. Επομένως ο όρος δεν χρησιμοποιείται για την τέχνη που μπορεί να ψηφιοποιηθεί και να είναι προσβάσιμη μέσω προγραμμάτων περιήγησης του διαδικτύου, όπως για παράδειγμα φωτογραφίες γλυπτών που φιλοξενούνται από διάφορους ιστότοπους. Αντιθέτως, η ύπαρξη της τέχνης διαδικτύου επωφελείται από τη διάδραση που προσφέρει ο κυβερνοχώρος. Σύμφωνα με τη Δάφνη Δραγώνα, επιμελήτρια στο χώρο της ψηφιακής τέχνης, τέσσερα είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της: κείμενο, υβριδισμός, χιούμορ, χακτιβισμός. Το κείμενο αποτελεί βασικό συστατικό του διαδικτύου και εν συνεχεία της τέχνης που παράγεται σε αυτό. Ο υπολογιστής και το διαδίκτυο βασίζονται στον γραπτό λόγο και μας ωθούν αναγκαστικά στην ανάγνωση, κάτι που τα οπτικοακουστικά μέσα, και ειδικά η τηλεόραση, σε μεγάλο βαθμό, δεν κάνουν. Το κείμενο στο διαδίκτυο μετατρέπεται σε «Υπερκείμενο», αφού η ανάγνωση δεν είναι γραμμική αλλά έχει τη δυνατότητα χρήσης συνδέσμων (links) τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε μία εντελώς διαφορετική, νέα αφήγηση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου